بهاره اميدي

معرفي كتاب:
داستان يك روح (نوشته ي دكتر سيروس شميسا)
متن كامل و تفسير بوف كور

“بعد از آن كه من رفتم به درك! مي خواهد كسي كاغذ پاره هاي مرا بخواند مي خواهد هفتاد سال سياه هم نخواند.”
در مورد صادق هدايت بسيار سخن رفته است و همين موضوع نشان از اهميت او دارد خواه از او تعريف كرده باشند و يا سعي در درشت نمايي سياه بيني هاي او كرده باشند.
من اصلا خودم را در قد و اندازه اي نمي دانم كه در مورد هدايت مطلبي اديبانه و علمي بنويسم اما حداقل به عنوان يك خواننده ي آثار او و يكي از علاقه مندانش مي توانم چند خطي “كي برد“ فرسايي كنم. خصوصا كه كتابي را ديدم به نام داستان يك روح كه علاوه بر متن كامل بوف كور شامل شرح و تفسير آن نيز مي شود و اين كار به دست تواناي يك استاد دانشكده ى ادبيات انجام شده است. خود او مي گويد كه تفسيرش بر پايه ي يك قرائت اسطوره اي و روانكاوانه بوده است و مثلا قرائت سياسي را شامل نمي شود و شايد همين تفسير(قرائت اسطوره اي) كليدي باشد بر بسياري از گره هايي كه آدم (منظورم يكي مثل من است) بعد از چند بار خواندن متن بوف كور با دندان عقل نمي تواند بازشان كند.
هدايت بوف كور را در هند نوشت و آن را با دست خط خود در 50 نسخه پلي كبي كرد و از طريق جمال زاده در ژنو و با استفاده از مسافران خارجي به تهران فرستاد.
يكي از مشخصه هاي مهم اين كتاب كه آن را به چاپ پنجم رسانده است اين است كه شامل متن كامل بوف كور است و اگر به ياد داشته باشيم بوف كور در بسياري مواقع جزء كتب ممنوعه بوده است و به خصوص پس از انقلاب هرگز به صورت رسمي چاپ نشده است، اين مساله مهم تر مي شود.
دكتر شميسا اين كتاب را در سال 1371 براي اولين بار منتشر كرد. او در ابتداي كتاب در حدود 120 صفحه و تحت عنوان داستان يك روح برداشت اسطوره اي خود از كتاب را توضيح مي دهد و نظر خود در مورد تكنيك داستاني آن كه همان جريان سيال ذهن است را بازگو مي كند. از ديد او “بوف كور يك رمان رواني است كه با جريان سيال ذهن فرق ميكند و داراي نظم و ترتيب منسجمي است اما ديرياب بودن اين انسجام باعث مي شود خواننده فكر كند بوف كور بازتاب ذهنيات نويسنده است. بوف كور داستان امروز (جوان) و فرداي (پيرمرد خنزر پنزري) راوي است كه به صورت مخلوط بيان مي شود. بوف كور داستان انسان و درون انسان است.“
شميسا سپس به روايت بخش اول و دوم كتاب مي پردازد و در لابه لاي جملات كتاب تفاسير گره گشاي خود را با فونت و پاراگراف بندي متفاوت مي آورد. اين نكته براي كساني كه مايلند فقط بوف كور را بخوانند و تفسير خود را بيش تر مي پسندند بسيار مثبت است. هم چنين فكر مي كنم كسي كه براي اولين بار بوف كور را مي خواند شايد به تر باشد اول فقط متن نوشته ي هدايت را بخواند و بعد به مطالعه ي كامل كتاب بپردازد.
لغت نامه و فهرست راه نما نيز كتاب را تا حد يك مرجع خوب در زمينه ي بوف كور شناسي بالا مي برد. چاپ پنجم كتاب داستان يك روح را در سال 1382 در تهران انتشارات فردوس منتشر كرده است و قيمت آن 2500 تومان است.
و اما چند خطي در باب هدايت:
عده اي هدايت را به خاطر نگاه سياه و خود كشي اش فردي بيمار مي دانند حال آن كه سياه ديدن او جز از تيزبيني، دردمند و دلسوز بودن كه لازمه ي يك روشنفكر متعهد است ناشي نمي شده است. به كار بردن كلمه اي مثل تعهد خصوصا با برداشتي كه امروزه از آن مي شود كمي خنده دار به نظر مي رسد. اما اثبات متعهد بودن هدايت اصلا كار دشواري نيست. او اگر سياه مي نوشت به اين خاطر بود كه در جهاني سياه مي زيست و از اين حيث تمام پليدي ها و رياكاري ها را به مبارزه طلبيد و حتي به خود نيز رحم نكرد. پس صداقت اولين صفتي است كه او بدان مزين است و اين شرط اول انسان بودن است. من از خود كشي او نيز جز به كشتن نفس تعبير نمي كنم. هر چند خود كشي از نظر من امري پسنديده نيست ولي هدايت را هم در انجام اين كار سرزنش نمي كنم. شايد بتوان دين داري هدايت را به كسي مثل نيچه تشبيه كرد. كسي كه به ستيز با كليسا مشهور است اما از كلمه كلمه ي نوشته هايش و حتي آن جا كه در ظاهر خدا را مسخره مي كند بوي عشق به حقيقت و خالق جهان به مشام مي رسد. از اين حيث همان طور كه كشيش در ٬چنين گفت زرتشت٬ به او مي گويد كه ازهر مسيحي اي دين دار تر است من هم به جرات همين سخن را در مورد هدايت مي گويم. هر چند ظاهر بينان از نماز نخواندن و عرق خوردنش بگويند.