« آنچه استاد ازل گفت بگو ميگويم »
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
پ.صائبى

چند هفته پيش (بيست و پنجم مرداد ) دکتر سروش بعد از بازگشت موقت به ايران مصاحبه اى با ايرنا انجام دادند، در اين مصاحبه خواندنى به نظر اينجانب سهوى يا خطايى رفت .منتظر بودم شايد دکتر سروش - که اينروز ها نظرات رنگارنگى ابراز نموده و با هر نامه و مصاحبه مواضع جديدى اتخاذ مينمايند - حرف خود را اصلاح نمايند يا تکمله اى بيفزايند ليکن اميدم نا اميد شد. ايشان در اين مصاحبه فرمودند:

« سر انجام مردم ما فرهنگ دموکراتيک را ياد مسوولان خواهند داد، يعنى ما همه اميدمان به اين است که يک پروسه آموزشى در کشور طى شود و در اين پروسه آموزشى، کارگزاران از مردم گفتمان دموکراتيک را ياد بگيرند . . . بسيار اميدوارم، من نا اميد نيستم وقتى به مردم نگاه ميکنم اميدوار مى شوم و وقتى به برخى مسوولان نگاه ميکنم ، اميدم تضعيف ميشود، ولى من حاکمان را به هر حال ميهمانان جامعه ميدانم، ميزبان اصلى و صاحبان اصلى مملکت، مردم هستند و در ميان آنها فرهنگ دموکراتيک به نحو نيکويى در حال جا افتادن است. »

به نظر بنده چنين موضعى آشکارا خطا است. اگر منظور استاد از فرهنگ دموکراتيک مردم: قانونمندى، احترام به حقوق يکديگر، مدارا با هم ، پذيرا بودن استدلال هاى يکديگر ، منطق پذيرى، داشتن روحيه کار جمعى، عمل به وظايف اجتماعى و . . . است که قاعدتا اينگونه بايد باشد ، هرگز فرهنگ دموکراتيک فعلى جامعه فعلى ايران چه شهرى چه روستايى چه مدرن چه سنتى چه طبقه دهک بالا چه پايين چه ميانى در چنين سطحى نيست و نظر دکتر در اين زمينه اغراق آميز و عوام پسندانه است. مردم ايران دوروبريها مثل دکتر نراقى و دکتر جلايى پور و آقازاده سروش دباغ نيستند. ما از نظر فرهنگ شهروندى دچار پسرفت بسيار شديدى هستيم. نمونه بسيار کوچک آن فرهنگ رانندگى در ايران است که دوستان خارج نشين را هنگامى که به ايران مى آيند به وحشت انداخته ، آمار ۲۲ هزار کشته در سال که رکوردى جهانى از نظر مقايسه با تعداد خودرو است به کنار. ما که حتى براى جان خود پشيزى ارزش قائل نيستيم چگونه ممکن است به حاکمان درس دموکراسى بدهيم؟! ما که از بستن يک کمربند ساده هنوز طفره ميرويم و با خودمان لج ميکنيم چگونه آموزش گفتمان دموکراسى به حاکميت بدهيم؟! ما که به فکر سلامت خود نيستيم و همه با ماشين هايمان به بيرون ميزنيم تا با آلودگى و ترافيک طول عمر خودمان را لا اقل ۱۰ سال کوتاه کنيم، ما که هنوز پوست تخمه و پرتغال را از خودرو ها به بيرون پرتاب ميکنيم. ما که به يک خانم از هر جنس و هر سنخى ميرسيم بوق ميزنيم ، ما که براى راحتى کار خود به هر کس برسيم رشوه ميدهيم، ما که کوچکترين احترامى به خودمان نمى گذاريم . زور مى گوييم و زور ميشنويم. ما که در محل کار زير آب ميزنيم تا زير آبمان زده نشود. درجنجال سازى ، پيگيرى مسائل حاشيه اى و حاشيه سازى براى ديگران گوى سبقت ميرباييم و و و . . . ما که حتى و حتى فرهنگ پياده روى را هم نداريم ، در پياده رو ها توى چشم همه زل ميزنيم، نگاه هاى طلبکارانه از ساير عابرين داريم و اخم و تفاخر و ژست خود را مى فروشيم و سد راه ميکنيم انقدر از دور به سمت طرف مقابل ميرويم تا خودش از سر راه ما کنار برود بدين ترتيب با تحميل اراده خود به ديگرى سر مست ميشويم و و و
استاد از کدام دموکراسى و کدام گفتمان دموکراتيک صحبت ميکند؟

علاوه بر آن تناقضى در گفتار سروش عزيز هست :
« ما همه اميدمان به اين است که يک پروسه آموزشى در کشور طى شود و در اين پروسه آموزشى، کارگزاران از مردم گفتمان دموکراتيک را ياد بگيرند . »
اين چگونه پروسه آموزشى است که حاکمان بر سر کلاس هاى درس مردم بنشينند؟ گيريم که مردم دموکرات منش هستند که هرگز چنين نيست،در اين صورت با چه مکانيسمى ميتوان يک ساختار حاکميت از بيخ و بن غير دموکراتيک را و کارگزاران حاکميت بى اعتقاد به دموکراسى را آموزش داد ؟ حال هر گونه آموزش اجتماعى که دوست داريد تصور کنيد. اگر صداى مردم چنين رسا شنيده شود و آموزش دموکراسى مردم هم- به فرض- به گوش شاگردانى منضبط به نام کارگزاران حاکميت برسد، در اين صورت عمده راه دشوار دموکراسى طى شده است! اصلا گفتمان دموکراتيک يعنى همين . خود اين برقرارى گفتمان مطلوبيت تام دارد .
علاوه بر آن استاتيک ديدن ماجرا و فرض گرفتن دموکراتيک منشى مردم و سپس آموزش آن به حاکميت با خود دموکراسى منافات دارد ، دموکراسى يک پروسه پيچيده طولانى و لااقل در بين مردم و حاکميت دوطرفه است ، امکان ندارد که در جايى مردم دموکرات باشند و گروهى غير دموکرات بر آنان حکومت کنند.
در اين زمينه بحث بسيار است.