شاه نرفت!
_______________
خ. آذرکوب

استادى داشتم بسيار نازنين و يادم هست که در روزهاى آخر فارغ التحصيلى به او گفتم بزرگترين تاسفم آن است که با شما کار تحقيقم را انجام ندادم و او با تواضعى که داشت گفت: کم سعادتی از ما بود! روزی به دفترش وارد شدم در حال خواندن شازده کوچولو بود شايد براى صدمين بار! اينها را گفتم که خاطره اى از او نقل کنم. می دانيد بعضى آدمها يا خيلى باهوش هستند و يا اينکه با روحهاى خويشاوند خود ارتباط سريعى برقرار مى کنند و در يکى دو برخورد مى دانند که چه کاره ايد و در کجاى جدول مندليف هستيد! استاد از آن دسته بود و هنوز هست و اميدوارم پاينده باشد.
روزى که يک کار ادارى مسخره به همان سنتى که دانشگاههاى ايران به آن دچار هستند حالم را گرفته بود و عنان از کف داده بودم مرا ديد. دستم را گرفت و گفت برويم دفتر من ببينيم که چه خبرى شده! گفتم ببين دکتر جان به يک شرط! من بايد همين الان يک سيگار دود کنم! گفت فقط اين بار استثنائا مى تونى تو دفترم سيگار بکشى!
رفتيم و و او از زندگيش گفت. هميشه مى خواستم بدانم که از کجا چنين آرامشى دارد و عاقبت دانستم.
حتما براى شما هم پيش آمده که به دليل مسخره اى با يک روح خويشاوند هم صحبت می شويد و کار به جاهاى باريک و فلسفه زندگی و از اين جور حرفها مى کشد! براى ما هم چنين وضعى پيش آمد. دست آخر گفتم: ميدونى دکتر! من از اينى که هستم راضى نيستم. ديگه ميخوام اين نباشم مثل خيلى ها بى دغدغه و يک جورى الکى خوش يعنى کپى آدمهاى باصطلاح موفق که اين بازى مسخره زندگى رو جدى مى گيرن و مثل بچه ها که با تفنگ پلاستيکى فکر مى کنند کلينت اسوود هستند تو براى يک مشت دلار!!...
به اينجا که رسيدم حرفم را بريد و خيلى قاطعانه گفت من مطمئن هستم اگر دوباره متولد شوى همين راه را طى خواهى کرد چون اين توئى که مى شناسم بهترينه! حيفه اگه اين راه رو نرى!
خوب چه چيزى بهتر از همراهى يک روح خويشاوند! من آرامشم را بازيافته بودم و ...
اين مقدمه طولانى شد اما بهانه اى شد براى ياد يک استاد بى نظير.
پارسا گفت که شاه رفت ولى اين وطن وطن نشد. شايد حق با او باشد. اما تاسفى در کلامش بود که مرا خوش نيامد. من بعنوان يکى از نسل سوخته هاى انقلاب که در جشن خودجوش 26 ديماه 1357 در چارراه آيزنهاور (آزادى فعلى) قسمتى از شادى خلق از فرار ديو بودم و روزى که فرشته با پرواز ايرفرانس پا بر خاک وطن گذاشت در صف اول مستقبلين بودم هرگز از هيچکدام از آن دو شادى تکرار ناشدنى متاسف نيستم.
طنز تلخى بود ولى همان جا به استقبال رفته بودم که 16 روز پيش مردم در فرار شاه باباکرم مى زدند! و دقيقا همان نقطه که چند سال پيش به اتفاق پدرم به استقبال نيکسون رفته بوديم!!
اما برخلاف خيلى ها اگر به آن روزها بازگردم بى ترديد باز در فرار ديو شادى خواهم کرد و پرواز فرشته را گرامى خواهم داشت حتى اگر خيلى زود دريابيم که جنس اين فرشته خيلى هم اعلا نيست. نکته آن است که شاهى که ما از در بيرون رانديم خيلى زود از پنجره وارد شد. شاه رفت ولى شاه پرستى نرفت. فرهنگ پدرسالار در کوچکترين واحدهاى اجتماعى چنان رسوخ کرده بود که حتى اگر بجاى فرشته 12 بهمن مهاتما گاندى وارد مى شد تغيير زيادى در سرنوشت ما ايجاد نمى کرد.
شاه نرفت تنها اسباب کشی کرد. رخت و لباس خود را عوض کرد و دوباره شاه پرستی را رونقی دوباره داد.
اما به آنان که از نجابت شاه می گويند بايد گفت نجابت شاه را در 30 تير 1331 و 28 مرداد 1332 و 15 خرداد 1342 و 17 شريور 1357 بقدر کفايت ديده ايم! آن فرار خفت بار نه از روى نجابت که از روى نوکرى خالصانه به کاخ سفيد بود که ديگر اذن ماندن به او نمى داد. اگر شاه نجيب بود چرا اين نجابت را در مقابل پيرمردى که نه حکومت اسلامى مى خواست و نه انحلال نظام شاهى و تنها مى خواست قصه نفت را از راه دموکراتيک حل و فصل کند نشان نداد! من اطمينان دارم اگر غرب پشت شاه مى ماند همچون 17 شهريور بودند جنتى ها و خزعلى هايى ( اويسى) که اذن شاه را براى گوشمالى خونين ملت مى گرفتند کما اينکه بارها گرفتند.
نکته در نجابت شاه نبود. در تغيير سياست آمريکا در مقابله با بلوک شرق و جنگ سرد بود که گفتمان حاکم آن روز و روزگار بشمار می رفت.