رتبه‎ي علمي دانشگاه‏هاي كشور
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
بهاره اميدى

وزارت علوم، تحقيقات و فن‏آوري آمار تعداد مقالات منتشر شده از هر دانشگاه در مجلات معتبر علمي جهان (ISI) را در سال 2002 ميلادي اعلام كرد.
دانشگاه صنعتي شريف با 219 و دانشگاه تهران با 214 مقاله رتبه‎هاي اول و دوم و دانشگاه شيراز (170)، تربيت مدرس (125) و صنعتي اصفهان در رتبه‏هاي بعدي قرار داشتند. از ديگر دانشگاه‏هاي مهم پايتخت هم علم‎وصنعت و اميركبير با حدود 65 مقاله نتوانسته بودند رتبه‏اي به‎تر از 11 را كسب كنند.
در ميان دانشگاه‎هاي علوم پزشكي كشور نيز دانشگاه علوم پزشكي تهران با 188مقاله، دانشگاه شهيد بهشتي با 130 مقاله، دانشگاه شيراز با 110 اصفهان، تبريز، مشهد، ايران، كرمان و اهواز (اهواز 12 مقاله) در رتبه‏هاي بعدي قرار دارند. (آمار دانشگاه‎هاي علوم پزشكي مجموع مقالات چاپ شده در مجلات خارجي و داخلي است و آمار مجلات خارجي حدود 60 در صد آمار فوق است).
هر ساله حدود نيم ميليون مقاله در دنيا در مجلات معتبر (ISI) چاپ مي‎شود كه از اين بين حدود سي‎صدهزار مقاله از آمريكا و بقيه عمدتا در كشورهاي اروپايي و كانادا و ژاپن و كره‎ي جنوبي و اسرائيل منتشر مي‎گردد. دقت كنيد كه همين آمار اگر به نسبت جمعيت سنجيده شود كشوري مثل اسرائيل از رتبه‏ي شانزدهم فعلي به رتبه‎ي يك و يا دو صعود خواهد كرد. در حال حاضر ميزان توليد مقاله در ايران بيش از 1000 مقاله در سال است كه نسبت به كل مقالات حدود سه دهم درصد است و از جمعيت ايران كه يك در صد جمعيت دنيا را تشكيل مي‏دهد كم‏تر است. اگر با رشد فعلي به پيش رويم مي‎توان اميدوار بود كه در چند سال آينده به رقم يك درصد كل مقالات دنيا خواهيم رسيد.
از آمار فوق شايد بتوان به نتايج زير رسيد:
دنيا به دو قسمت تقسيم مي‏شود: آمريكا و غير آمريكا. ميزان وابستگي علمي و اقتصادي دنيا به آمريكا به اندازه‎ي غير قابل انكاري زياد است. پس بياييد همه با هم دست به دعا برداريم تا خداوند اين شيطان كبير را از گزند جميع بلايا حفظ كند.
در دانشگاه‎هاي علوم پزشكي و از چند دانشگاه برتر كه بگذريم روحيه‎ي تحقيق كم‎تر از دانشگاه‎هاي صنعتي و رشته‎هاي فني به چشم مي‎خورد. البته اين وضع تا حدود زيادي حاصل سيستم دانشگاه است وگرنه همواره اين گزينه درست بوده است كه بسياري از دانش‎جويان پزشكي از سطح بالاي علمي برخوردار بوده‎اند. در هر صورت و براي اين كه اين ادعا مورد اعتراض قرار نگيرد لازم به ذكر مي‏دانم كه خود در هر دو نوع دانشگاه پزشكي و صنعتي حضور داشته و مشاهدات من آمار فوق را تاييد مي‎كند.
علي‎رغم فضاي نااميدي حاكم بر كشور و به خصوص جوانان، وضعيت رو به به‎بود است. هر چند به كندي. البته حلقه‎هاي مفقوده‎ي زيادي در چرخه‎ي تحقيق و اقتصاد وجود دارد كه در اين نوشتار قصد پرداختن به آنان را ندارم ولي روند تغيير وضعيت را مثبت مي‎بينم.
اينترنت در به وجود آمدن اين وضعيت تاثير فوق‎العاده داشته و گزاف نيست اگر بگوييم نقش اول و اصلي را داشته است. پژوهش‏گران داخلي كارشان با كتاب‎خانه‎ها و مجلات و منابع داخل كشور و آن هم با اين وضع نابسامان هيچ‎گاه به پيش‎رفتي اين‎چنيني نمي‎رسيد.
رتبه‏ي ايران در حدود رتبه‏ي چهل‎و چندم جهان است يعني چيزي در حدود رتبه‎ي ايران در فوتبال دنيا! به عبارت ديگر آخرش همه‎ي ما سر و ته يك كرباسيم!
آخر كار بعد از بيست و پنج سال آقايان حوزوي فهميده‎اند كه اصل ماجرا دانشگاه است و علم از دانشگاه بيرون مي‎آيد و نه از جاهاي ديگر. اين را هم بايد به فال نيك گرفت. بگذريم كه هنوز هم مشكلات كم نيست ولي باز هم مي‎شود ته ليوان را كه كمي پر است ديد.