هايزنبرگ، قهرمان مدارا
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
رحيم مخكوك

از هايزنبرگ برايتان گفته بودم. ذكر اين نكته هم خالي از لطف نيست.
تداوم هم‎كاري علمي هايزنبرگ با دولت آلمان و عدم ترك آلمان در خلال سال‎هاي مصيبت‎بار جنگ جهاني دوم باعث شد تا هيتلر براي ساخت بمب اتمي هيچ گام عملي برندارد. در حالي كه انستيتويي كه هايزنبرگ در آن فعاليت مي‎كرد پر از فيزيك‎دانان اتمي بود و در راس آن‎ها هايزنبرگ قرار داشت، پتانسيل آلمان براي ساخت بمب اتم اگر از آمريكا بيش‎تر نبود، خيلي هم كم‎تر نبود. آن‎ها گزارشي تهيه كردند كه به هيتلر اطمينان مي‎داد با توجه به امكانات مورد نياز براي ساخت بمب اتمي، كار اين جنگ با بمب اتمي به پايان نمي‎رسد و همين گزارش باعث شد تا هيتلر فكر ساخت بمب اتمي را از سر بيرون كند. هر چند اين گزارش صادقانه تهيه شده بود و در واقع يك خطاي علمي به شمار مي‎رفت، اما مجسم كنيد اگر چنين نمي‏شد و هيتلر جنگ را با افكندن دو بمب اتم بر لندن و نيويورك مي‏برد! هم‎چنين مجسم كنيد سازمان ملل متحدي را كه هيتلر و موسيليني براي دفاع از صلح تاسيس مي‎كردند و حق وتويش را هم براي خود برمي‎داشتند.
فعاليت‎هاي هايزنبرگ در راستاي دفاع از صلح پس از جنگ نيز ادامه يافت و چهارده سال پس از پايان جنگ و در حالي كه دولت آلمان مشغول مقدمه‎چيني براي توجيه آغاز ساخت بمب اتم بود، به انتشار اعلاميه‏اي انجاميد كه اعلاميه‎ي هيجده گوتينگني نام گرفت. اين فيزيك‎دانان در گوتينگن آلمان بر اين نكته پافشاري كردند كه ساخت بمب اتم حتي به عنوان يك نيروي بازدارنده‎ي دفاعي توجيهي ندارد و به اين ترتيب افكار عمومي آلمان را با خود هم‏راه كردند و مانع از آغاز اين پروژه كه مي‎توانست آلمان را وارد جنگ جديدي كند شدند.

روحش شاد و راهش پر ره‎رو باد