فانوس

Saturday, June 26, 2004

خدای دل و خدای ريش

در پاسخ به مطلبی از آقای ابطحی
ــــــــــــــــــــــــــ
نقطه ته خط

كابوس می‏بینی. یا شاید فكر می‏كنی كابوس می‏بینی، یك اتاق، یك میز، دو صندلی. دونفر نشسته بر روی صندلی‏ها. چیزی مثل یك متهم و یك مستنطق. بازجویی؟ نه بازجویی بازجویی كه نه. یكی تو دیگری كسی كه هیچ گاه ندیده و نمی‏شناسی اما او تو را می‏شناسد و در روزهای گذشته سایه به سایه دنبالت بوده است از محلات كودكی تا همسایه‏ها، ‌دوستان، آشنایان، علایق، سلایق، و حتی میزان و طول ریش و سبیل‏ات یا كوتاهی و بلندی چادرت در ایام مختلف را خیلی بهتر از تو می‏داند و فقط یك چیز را نمی‏داند كه می‏خواهد امروز و در این ساعت آن را در لایه‏های درونی ذهن و روحت تفتیش كند و بیرون بكشد. شاید... شاید آرزو می‏كرد كه با یك مته‏ی بزرگ یا چكش برقی، جمجمه‏ات را سوراخ كند و محتویات آن را بیرون بریزد و آن چه را كه در مغزت برای او ـ فقط او ـ اهمیت دارد. زودتر بیابد و خوشحال از ادای وظیفه آن را در پوشه‏ی روبرویش بنویسد.
از همه چیز می‏پرسد به جز كار و تخصص‏ات از دین، سیاست و حتی فلسفه و حركت جوهری ملاصدرا.
ـ شعر از كی بلدی؟
ـ مولانا
ـ یه بیتشو بخون
از دریا چه می‏توان گفت؟ شرمت می‏شود با كلام مولانا كاسبی كنی. سعی می‏كنی یك چیز ساده بگویی كه طرف نیز حالیش شود:
بند بگسل، باش آزاد ای پسر
چند باشی بند سیم و بند زر
فرضیه‏ی توطئه و اصل برائت معكوس به كار می‏افتد. از دیدگاه روانكاوی مستنطق روبرویت، تو حتماً آشوب‏گر و به دنبال بند گسستن هستی و این نوع افراد برای همكاری جمعی خطرناكند احساس گالیله را رد برابر دادگاه كلیسا درك می‏كنی كه می‏گفتند: بگو! بگو زمین گرد نیست، بگو زمین نمی‏چرخد.
ـ به نظر تو توسعه‏ی اقتصادی بهتره یا سیاسی؟
ـ خب...می‏شه گفت فعلاً توسعه‏ی فرهنگی لازم‏تره بعد اقتصادی.
ـ چرا؟ این همه مشكل اقتصادی كه هست و این همه هم در مورد توسعه‏ی سیاسی میگن.
ـ بله هست ولی وقتی فرهنگ درستی به عنوان زيربنای جامعه نباشد، در بهترین وضعیت اقتصادی و سیاسی هم امكان فساد وجود دارد.
تو هم چقدر ساده‏ای؛ او در پی نكات منفی و نقطه ضعف‏هایت آمده نه نكات مثبت و كارآیی‏ات او نه كاری به تخصص تو دارد و نه به تعهدت و نه به سواد و معلوماتت و نه به این كه چه توانایی‏هایی داری و چه می‏توانی بكنی، همین كه گمشده‏ی خودش را از هزار توی ذهنت بیرون بكشد، برایش كافی است و اگر نتواند مجبور می‏شود ریا و ظاهر‏سازی‏ات را قبول كند.
بعد تمام می‏شود. مثل هر كابوسی كه بالاخره تمام می‏شود.
ـ بفرماین، جواب می‏دیم.
جواب می‏دهند مدتی بعد. نه، جواب نمی‏دهند، هیچ كاغذ و نامه و مدركی نیست. همین كه شفاهی به تو می‏گویند: نه، یعنی حرف زیادی موقوف.
یادت هست وقتی بیرون آمدی یكی پرسید:
ـ شیری یا روباه؟
خنده‏ات می‏گیرد:
ـ شیرها را می‏دوشند و روباه‏ها را می‏فروشند مثل این كه گوسفند بودن بیشتر ملاك است،‌چه چاره؟
و حالا تو مانده‏ای كه خواهر كوچكت كفش ندارد،‌ تو مانده‏ای كه باز هم پینه‏ی چادر مادرت را بشماری تو مانده‏ای كه پول داروهای پدر بیمارت را از كجا بیاوری، تو مانده‏ای و یك دنیا شرم از حضور مدام صاحب‏خانه برای طلب كرایه‏ی معوق،‌تو مانده‏ای كه هیچ یك از این‏ها برای آنی كه در كابوست بود، هیچ اهمیتی ندارد، خدای او با خدای باورهای تو تفاوت دارد. خدای او خدای ریش و بلندی آن است و خدای تو خدای دل. خدای او خدای آداب قضای حاجت و بیت‌الخلاء و نحوه‌ی طهارت است و خدای تو همه پاكی و مهر. تو مانده‏ای و قلبی كه در برابر این تبعیضات مچاله می‏شود تو مانده‏ای و زخم این همه سال و ماه دویدن و دویدن و دویدن، تو مانده‏ای و سال‏های سال غربت در كشور و دیار خودت بی‏سرمایه و پارتی و به دنبال كاری كه مثل آدم، مثل بشر، مثل انسان، مثل این همه مسلمان، مثل این همه نامسلمان، مثل این همه ایرانی، مثل این همه انیرانی، بتوانی زندگی ـ فقط زندگی ـ كنی و از فضای پرلجن و متعفن سیاسی ایران دور باشی. هر سال هزاران جوان در ایران بدین گونه قربانی نئو انكیزسیون می‌شوند!
اما، اما یك چیز هست كه مهم‏تر از همه‏ی اینهاست. چیزی كه مثل كورسویی در تاریكی ذهنت می‏درخشد. چیزی كه در روزگار حجاب نان، روزگاری كه سیاست، عاطفه را سوزانده و باورهای انسانی را به خاكستر نشانده، تو را به فردا پیوند می‏زند و آن این كه خودت هستی، وجود داری، نفس می‏كشی، فكر می‏كنی، راه می‏روی و زندگی با یا بدون این كابوس‏ها می‏گذرد و می‏توانی با تمام وجود در قلبت مانند گالیله بعد از محاكمه و اعتراف به نچرخیدن زمین، آزادانديشانه و بی‏دغدغه فریاد بكشی: «اما آن می‏چرخد!».

| Permalink |