عربستان از نماى نزديک
قسمت دوم: معمارى مسجدالنبى و مسجدالحرام
___________
رحيم مخكوك

مسجدالنبى معمارى سنتى مساجد سنى را دارد که با استفاده از ابزار کاملا مدرن پياده‌سازى شده و همين شکوه خاصى به اين ساختمان مى بخشد. موارد جزئى زيادى در اين معمارى لحاظ شده است که از آن جمله مى‌توان به هم‌آهنگى قسمت‌هاى قديمى مسجد با قسمت‌هاى جديد و القاى آرامش به کسانى که در مسجد وارد مى‌شوند و عدم مزاحمت مردم براى يک‌ديگر در هنگام شلوغ بودن مسجد اشاره کرد. اما مهم‌ترين نکته‌اى که در معمارى مسجدالنبى و البته مسجدالحرام ديده مى‌شود اين است که پايه و اساس طراحى معمارى اين دو مسجد برگزارى نماز است. در اين معمارى مرکز و محور قبله است که در مسجدالنبى چون دور است به صورت يک خط در‌مى‌آيد و همين معمارى در مسجدالحرام به صورت دايره ظاهر مى‌شود. در مسجدالنبى حدود 100 ستون در عرض و 40 ستون در طول (طول و عرض نسبت به قبله) کاشته شده که حدود 4000 مربع را تشکيل مى‌دهد. در هر مربع حدود 50 نفر مى‌توانند نماز بخوانند. پس اين قابليت وجود دارد که بيش از 200 هزار نفر در صفوف منظم و فشرده نماز بخوانند. در ايران جايى مثل حرم امام رضا (ع) قابليت برگزارى چنين نمازى را دارد اما حتى اگر از مشکلات فرهنگى ما شيعيان راجع به نماز جماعت و اول وقت بگذريم معمارى حرم يک اشکال بزرگ دارد. اين معمارى بر اساس محوريت مقبره‌ى امام گذاشته شده و ضريح در مرکز آن است و صحن‌ها و رواق‌ها هر چند مستطيل است اما همه طورى چيده شده است که مردم بتوانند راحت‌تر به نزديک ضريح رفت‌وآمد کنند. حالا بگذريم که به خاطر مشکلات فرهنگى همين مورد هم خوب برآورده نمى‌شود. شايد معمارى شيعه هم بايد محوريت خود را از امام به خدا تغيير دهد.