عربستان از نماى نزديک
قسمت سوم: مذهب
___________
رحيم مخكوك

در عربستان بيش‎تر غير ايراني‏ها سني هستند و با توجه به اين كه در عربستان هستيم، بيش‏تر سني‎ها وهابي هستند. وهابي‏گري تا حدود زيادي بر اخباري‏گري بنا نهاده شده است. يعني با يك وهابي در حوزه‏ي دين فقط مي‎توان بر پايه‏ي احاديث پيامبر (سنت) و قرآن بحث كرد و در اين گفتمان بحث كلامي تقريبا جايي ندارد. در چند مورد بحث كه با سني‏ها از كشورهاي مصر و عربستان داشتم متوجه شدم كه تصورات اشتباه زيادي در مورد شيعيان دارند (مثل تحريف قرآن شيعيان) و البته برخي اشكالاتي كه به ما مي‎گيرند هر چند به مواردي مربوط مي‎شود كه مورد تاييد بسياري از بزرگان شيعه نيست اما به عنوان سنت‎هاي غلط در بين برخي از عوام رواج دارد. حالب است كه مساله‏ي اصلي تفاوت شيعه و سني كه همان ولايت امام علي (ع) است براي برخي از آنان ناشناس است و برخي عمده‏ي فرق شيعه و سني را در اعمال ظاهري مثل نحوه‏ي نماز خواندن و حلال بودن صيغه و دريافت خمس و زيارت قبور مي‎دانند. در يك مورد پس از اين كه به موارد فوق پاسخ دادم و به نحوي شباهتي كه ما با آن‏ها در فلسفه‎ي احكام داريم ثابت شد مورد سؤال قرار گرفتم كه: اگر اين طور است كه شما مي‎گوييد پس فرق شما و ما چيست؟
نكته‎ي جالب ديگر اين كه شخصيت امام علي (ع) به عنوان خليفه‎ي چهارم و يكي از صحابه‏ي مورد اعتماد و بزرگ پيامبر كاملا محبوب است و هيچ گونه دشمني با ايشان مشاهده نكردم. حتي دوستي امام حسن و حسين (ع) نيز را يك امر مسلم ديدم. در مسجدالنبي بر گرداگرد دو قسمت روباز مسجد اسم حدود 40 تن از بزرگان اسلام را نوشته‎اند كه اسامي هر دوازده امام شيعه نيز در اين بين ديده مي‎شود. در كتاب‎هاي مختلف حديث و تفسير نيز نام امام علي (ع) به كرات به نيكي ذكر شده و بسياري از آياتي كه ما معتقديم در شان امام علي (ع) نازل شده است مورد قبول آنان نيز مي‎باشد. در مورد خلافت ابوبكر نيز هيچ دليلي مبني بر اين كه پيامبر ايشان را به جانشيني خود منصوب كرده باشد وجود ندارد. ايشان در مواردي سن كم امام علي (ع) را به هنگام معرفي ايشان به جانشيني در ابتداي سال‎هاي نبوت مطرح مي‎كنند و از ماجراي غدير هم بي‎اطلاعند. در حالي كه اين اتفاق در كتاب‎هاي ايشان به كرات نقل شده است. مساله‏اي كه باعث مي‎شود ولايت امام علي (ع) مورد پذرش آنان قرار نگيرد به نظر من هماني بود كه باعث شد تا ابوبكر به خلافت برگزيده شود. يعني انفعال مردم و بيعت كردن با اولين كسي كه براي خلافت مطرح شد و البته شخص وجيهي بود.
در نهايت به نظر مي‎رسد با توجه به سكوت بيست و پنج ساله‏ي امام علي (ع) حجت بر ما هم تمام است و طرح مسايل اختلاف بين شيعه و سني تا جايي كه باعث تفرقه و مجادله مي‎شود كار پسنديده‎اي نباشد. بسياري از اهل سنت هم بر اين باور هستند و حتي به محض مطرح شدن اسم شيعه و سني يك‏ديگر را از مطرح كردن اين اسامي منع مي‎كنند و به برادري و دوستي دعوت مي‎كنند. با توجه به آن چه در پشت اين اختلافات مطرح است و هم‏چنين فلسفه‎ي اسلام فكر مي‎كنم اختلاف نظر اساسي هم بين ما وجود ندارد.
در مورد سنت پيامبر كه در موارد بسياري به شكل تغيير نيافته از صدر اسلام در عربستان باقي مانده در شماره‎ي بعد خواهم نوشت.