تفاوت‌ها ی دموکراسی و ديکتاتوری
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
سام الدين ضيائی

حد وسطی ميان دموکراسی و ديکتاتوری متصور نيست.* اما تفاوت‌های بسياری را برای اين دو شيوه حکومت می‌توان برشمرد. از تفاوت‌های عمده بين ديکتاتوری و دموکراسی، يکی قدرت بی حد و حصر ديکتاتوری بر خلاف قدرت محدود و کنترل شده در دموکراسی است. چنان که دموکراسی محدوديت‌هايی برای خود قايل است و خود را حکومت حقوق بشری می‌داند، اما قدرت مطلقه استبدادی هيچ محدوديتی برای خود قايل نيست و خود را فوق بشری می‌خواند.
دومين تفاوت، مسئول بودن يا نبودن مصادر قدرت در برابر مردم است. دموکراسی حکومتی است مردمی و پاسخگو به آنان. در صورتی که در حکومت‌های غير دموکراتيک، پاسخگويی قدرت سياسی وجود ندارد و پيش‌بينی نشده‌است.
سوم اين که، در دموکراسی استفاده از قدرت سياسی تنها مبتنی بر علم و عقلانيت است در حالی که در نظام ديکتاتوری، مبتنی بر ارعاب بی‌منطق و نامعقول. چهارم اين که در نظام مردمسالار، مردم خود را با دولت يکی می‌بينند و در حکومت استبدادی، قدرت حاکم توده را با خود يکی می‌خواهد و آنان را به اجبار و با ايجاد رعب و وحشت به چنان نمايشی وامی‌دارد. پنجم، در نظام دموکرات، مردم دوستان مشترک يکديگر و دولت‌اند و در يک نظام ديکتاتوری کينه‌ورزی‌های موهوم تشديد می‌شود. ششم، در حکومت دموکراتيک حفظ نظام و امنيت، يعنی نظام مردمی و امنيت سياسی و اجتماعی و روانی مردم در اولويت است و در حاکميت استبدادی، امنيت مساوی است با حفظ قدرت، با نهادينه کردن اضطراب از طريق ارعاب جسمی و روحی و تبليغات.
هفتم و هشتم و نهم، در دموکراسی قدرت و ثروت وسيله است و در ديکتاتوری هدف. تکيه‌گاه دموکراسی خردورزی و تکيه‌گاه ديکتاتوری ارادت ورزی است. خانه دموکراسی بر خرد جمعی استوار است، و کاخ ديکتاتوری بر عقل فردی.
و دهم اين که،در نظريه دموکراسی قدرت حاکميت از اراده مردم سرچشمه می‌گيرد و در کليه سطوح جامعه پراکنده است. از اين رو مردم می‌توانند حکومت را در صورت عدول از قانون مورد توافق ملی، استيضاح و برکنار کنند و در حاکميت ديکتاتوری، قدرت در فرد و ياگروه خاص متمرکز است و بر آمده از سلطه جور، بنا براين غيرقابل تغيير.

پی‌نوشت
*:در هر جامعه ای يا دموکراسی وجود دارد يا ديکتاتوری، حد وسط دموکراسی و ديکتاتوری متصور نيست. محمد مجتهد شبستری،نقدی بر قرائت رسمی از دين، صفحه ۱۴۴