ساختار قدرت در ايران امروز
ــــــــــــــ
آرمين راد
نيروهاى فعال سياسى ايران را بر اساس خواسته‌هايى که دارند مى‌توان به چهار دسته تقسيم کرد. هدف از اين نوشتار مشخص کردن اين دسته‌ها و ره‌بران هر گروه است. توضيح اين نکته شايد لازم باشد که در هر گروه تفکر و نظر غالب مطرح شده و طبيعى است که بسيارى موارد را مى‌توان شمرد که در چندين گروه مشترک باشد.
1) ارزشى‌ها: اين گروه درد دين دارند. راست محسوب مى‌شوند. عمدتا ثروت و قدرت هدف اصلی آن‌ها نيست و شعارهاى تند مى‌دهند. با انجام فعاليت‌ها پوپوليستى سعى دارند مردم را با خود هم‌راه کنند اما ارزش‌خواهى آنان و عدم قبول هر قراات ديگرى از ارزش‌ها باعث شده تا نيروهاى‌شان به تدريج ريزش داشته باشد. ولايت‌مدارى جزء لاينفک اين گروه است و فساد مالى کم‌تر در آنان راه يافته است. گروه آبادگران مى‌تواند نماينده‌ى قسمت اجرايى اين طيف محسوب شود. راس هرم اين گروه را در بيت آيت‌الله خامنه‌اى و البته شخص ايشان بايد جست‌وجو کرد. کسانى مثل جنتى و عسکر اولادى را مى‌توان از نظر فکرى در اين گروه جا داد هر چند به لحاظ قدرت مستقل از سايرين عمل مى‌کنند و براى خود تشکيلات جداگانه دارند. کانديداهاى اين گروه در انتخابات لاريجانى، احمدى‌نژاد، توکلى و ولايتى است.
2) جاه‌طلبان: اين گروه درد حفظ انقلاب و نظام را دارند. به عبارت صريح‌تر درد اصلى آنان حفظ قدرت است. ميانه‌رو هستند و تا حدود زيادى پايگاه مردمى خود را از دست داده‌اند. اگر لازم باشد در مقابل ولايت نيز مى‌ايستند و ولايت تا آن جا برايشان محترم است که با منافعشان در تضاد نباشد. براى آن‌ها حفظ نظام از اهم واجبات است و حاضرند براى حفظ نظام دين را نيز تعطيل کنند يا دست به هر کارى بزنند. کارگزاران سازندگى بدنه‌ى اجرايى اين گروه را تشکيل مى‌دهد و هاشمى رفسنجانى ره‌بر و اول و آخر اين گروه است. استراتژى آنان براى حفظ نظام اصلاحات اقتصادى است و ديد پدرانه در تفکر آن‌ها ديده مى‌شود. محسن رضايى از نظر فکرى شباهت‌هايى به اين گروه دارد. عملکرد سابق اين گروه نشان مى‌دهد که هاشمى رفسنجانى به احتمال بسيار بالايى کانديداى اين گروه خواهد بود و در انتخابات حضور فعال خواهد داشت.
3) اصلاح‌طلبان: اين گروه درد اصلاح ساختار قدرت و اجراى قانون را دارد. هر چند طيف‌هاى مختلف تند و محافظه‌کار را شامل مى‌شوند اما در مجموع عملکرد ميانه‌رو را مى‌توان به آنان نسبت داد. پرهيز از خشونت، مدارا، اصلاح به هم‌راه حفظ ساختار فعلى قدرت از خصوصيات اصلى آنان است. ملى‌گرايى در اين طيف نمود بيش‌ترى دارد و ولايت فقيه را به علت گنجانده شدن در قانون اساسى تحمل مى‌کنند. پشتوانه‌ى عظيم مردمى آنان که در انتخابات دوم خرداد 76 خود را نشان داد در طى هشت سال گذشته رو به افول رفته هر چند هنوز کامل از بين نرفته است و مى‌تواند رقيبى جدى براى گروه‌هاى ديگر محسوب شود. بخشى از اپوزيسيون را مى‌توان در اين طيف قرار داد . جبهه‌ى مشارکت، سازمان مجاهدين انقلاب اسلامى و مجمع روحانيون مبارز احزاب عمده‌ى اين طيف هستند ولى هيچ‌کس را نمى‌توان به عنوان ره‌بر اين طيف معرفى کرد. کانديداهاى اين گروه که بعضا در معرض رد صلاحيت نيز قرار دارند معين، کروبى و مهر‌عليزاده هستند.
4) طرف‌داران براندازى: مساله‌ى اين گروه حذف نظام جمهورى اسلامى است. نظام جاى‌گزين نيز عمدتا يک نظام مردمى لائيک معرفى مى‌شود و ابهامات و اختلافات زيادى در مورد اين نظام وجود دارد تا جايى که به محض ورود به جزئيات افراد اين گروه به سرعت فرقه فرقه و شاخه شاخه مى‌شوند. بخش عمده‌اى از اين گروه به جز سلطنت‌طلبان سابقه‌ى کار اجرايى ندارند و پختگى لازم در اعمال‌شان مشاهده نمى‌شود و سلطنت‌طلبان نيز قبلا امتحان خود را داده‌اند و پاسخ خود را از مردم دريافت کرده‌اند. عدم وجود تشکيلات به شدت اين گروه را زمين‌گير ساخته و عملا از صحنه‌ى قدرت حذف نموده است. هر سه گروه بالا کم يا زياد در لزوم تضعيف اين گروه با هم موافق‌اند. تقابل و تضارب فراوان آرا در اين طيف مى‌تواند پشتوانه‌ى خوبى براى مطرح شدن آلترناتيوهاى مختلف براى اصلاح و يا جاى‌گزينى نظام باشد. در هر صورت اين گروه را مى‌توان براى نظام مثل دشمن دانا دانست که قطعا از دوست نادان (گروه اول) به‌تر است. در اين گروه نيز نمى‌توان به هيچ وجه ره‌بر معرفى کرد وطبيعى است که کانديدايى هم در انتخابات نداشته باشند.
________
پيش‌نهاد:
اتحاد بخش ميانه‌رو طيف برانداز با اپوزيسيون اصلاح‌طلب و هم چنين اصلاح‌طلبان مدرن درون نظام مى‌تواند ترکيبى قوى ايجاد کند که ساير گروه‌ها را به چالش بکشد. اين اتحاد پيش‌نهادى به نظر مى‌رسد حمايت بخش عمده‌اى از افکار عمومى را نيز بتواند جلب کند اما دارا نبودن تريبون براى بيان افکار و عدم دست‌رسى به قدرت و ثروت مشکل اصلى اين اتحاد خواهد بود. بنابراين سرمايه‌گذارى براى پيروزى در انتخابات رياست جمهورى شايد استراتژى مناسبى در کوتاه مدت براى اين اتحاد باشد تا بتواند به قدرت و ثروت و تريبون دست‌رسى داشته باشد.
